پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره شوری چیست؟


پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «شوری» و «حم عسق».

سبب نامگذاری آن حروف مقطعه اولین آیه یعنی «حم عسق» و آیه 38 این سوره است که مسلمانان را به مشورت دعوت می کند.

شمارگان: دارای 53 آیه و 866 کلمه و 3577 حرف است.

نزول: سوره شوری در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرود آمد، و این سوره شصت و یکمین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده یعنی بعد از سوره سجده و قبل از سوره زُخرف و اندکی قبل از هجرت فرود آمده است. اما در چینش کنونی قرآن کریم چهل و دومین سوره بشمار می آید.

فضایل: در مورد فضیلت تلاوت این سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره شوری را تلاوت کند، از کسانی است که فرشتگان بر او رحمت می فرستند و برای او طلب آمرزش می کنند.»(1)

تذکر: روشن است که این آثار برای کسانی است که همراه با قرائت به تدبّر در محتوا و عمل بر طبق دستورات سوره های قرآن بپردازند.

ویژگی ها: این سوره سومین سوره «حم» دار است و به مباحث اخلاقی بیشتر توجه کرده است.

اهداف: اهداف سوره شوری همچون سوره های مکی شامل مسایل عقیدتی است یعنی به توحید، نبوت و معاد می پردازد اما در این سوره تأکید بر محور اساسی «وحی و نبوت» است.

مطالب: مهمترین مطالب سوره شوری عبارتند از:
الف) عقاید:
1. اشاراتی به دلایل توحید و نشانه های خدا در آفاق و انفس. (آیات 11 و 12 و 29 و 32)
2. طرح مسأله معاد و سرنوشت کفّار در قیامت. (آیات 44-46)
3. اقسام وحی و ارتباط خدا با پیامبران. (آیه 51)
4. نبوت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیات 2 و 52)
 
ب) اخلاق:
1. دعوت به استقامت. (آیه 15)
2. دعوت به توبه. (آیه 25)
3. دعوت به دوری از گناهان کبیره و فواحش. (آیه 37)
4. فرو نشاندن آتش خشم. (آیه 37)
5. نکوهش طغیان، لجاجت، دنیاپرستی و جزع در مقابل مشکلات.
6. دعوت به انفاق. (آیه 38)
7. دعوت به عفو و صلح. (آیه 40)
 
ج) احکام:
تذکری پیرامون نماز. (آیه 38)
 
د) داستان ها:
1. گزارشی از نوح علیه السلام و آغاز رسالت از زمان او.(آیه 13)
2. گزارشی از وصیت ابراهیم علیه السلام و موسی علیه السلام و عیسی علیه السلام به اقامه و وحدت در دین. (آیه 13)
 
ه) مطالب فرعی:
1. دعوت به شور و مشورت بین مؤمنان. (آیه 38)
2. نتایج اعمال انسان های نیک اعمال. (آیه 22)
3. راه مستقیم الهی. (آیات 52-53)
4. صحنه های مختلفی از قیامت را گزارش می کند. (آیات 44-46)
5. ارائه صفات مؤمنان و اخلاق آنها.
6. گسترش رزق و تنگی آن و حکمت آنها. (آیه 27)
7. استغفار فرشتگان برای اهل زمین. (آیه 5)
8. نزول قرآن بزبان عربی. (آیه 7)
9. پیامبر صلی الله علیه و آله اجری جز دوستی خویشاوندانش نمی خواهد. (آیه 23)
10. مصیبت هایی که به انسان می رسد حاصل اعمال اوست. (آیه 30)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل آغاز سوره شوری.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.